Inclusief ontwerp: verder kijken dan de richtlijnen
Tijdens de keynote “Inclusive Design: More Than You Hear” op de Service Design Global Conference 2024 in Helsinki, deelde onze collega Marie van Driessche haar inzichten over hoe toegankelijkheid vaak verkeerd wordt begrepen bij het ontwerp van producten en diensten. Ze benadrukte dat veel oplossingen, hoewel goed bedoeld, gebaseerd zijn op verkeerde aannames, vooroordelen en onwetendheid, waardoor ze vaak niet voldoen aan de behoeften van mensen met een beperking. Hoewel haar presentatie de focus had op toegankelijkheid voor doven en slechthorenden, kunnen haar inzichten breed worden toegepast binnen het kader van inclusief design.
Meer dan technologische oplossingen
Toegankelijkheid gaat niet alleen over technologische aanpassingen. Hoewel technische oplossingen nuttig zijn, wordt vaak nagelaten om gebruikers zelf te raadplegen. Hierdoor sluiten deze toevoegingen niet altijd aan bij hun daadwerkelijke behoeften.
Een goed voorbeeld hiervan is ondertiteling bij video’s. Voor doven en slechthorenden is dit essentieel om de inhoud te begrijpen. Echter, omdat Nederlands vaak hun tweede taal is en de ondertiteling snel gaat, kan het lastig zijn om alles te volgen.
Een ander voorbeeld is de tekst-naar-spraak-functionaliteit op websites. Voor mensen met een leesbeperking kan dit nuttig zijn, maar het houdt geen rekening met gebruikers die de voorkeur geven aan visuele informatie zoals infographics, afbeeldingen of video’s met gebarentaal.
Empathie versus co-creatie
Marie wees op de beperkingen van empathie binnen het designproces. Hoewel het nuttig kan lijken om je in te leven in de situatie van mensen met een beperking, bieden simulaties zoals het dragen van oordoppen of speciale brillen slechts een oppervlakkig begrip. Dit vergroot vooral het gevoel van stress zonder echt inzicht te geven in hun dagelijkse uitdagingen. Hoewel empathie, testen en het meenemen van verschillende perspectieven belangrijk zijn, worden we vaak verblind door onze eigen aannames. Daarom is co-creatie, waarbij gebruikers actief worden betrokken in het ontwerpproces, essentieel voor het ontwikkelen van écht toegankelijke producten.
Marie deelde haar eigen ervaring met de NS. Omdat ze doof is, gebruikt ze een video-relay-app om via een tolk te bellen in de Nederlandse Gebarentaal. Toen haar toestemming werd gevraagd voor een opname van het gesprek, werd haar “ja” via de tolk echter niet op dezelfde manier geaccepteerd als een gesproken “ja”. Dit toont aan hoe ontoegankelijke systemen kunnen ontstaan door een gebrek aan begrip voor alternatieve communicatiemiddelen.
Ondertiteling: meer dan alleen voor mensen met gehoorverlies
Marie besprak het verschil tussen ondertiteling (‘subtitles’) en closed captions (gesloten ondertiteling). Ondertiteling biedt een vertaling van de gesproken dialoog in de gewenste taal. Closed captions gaan echter verder door ook belangrijke geluidselementen, zoals achtergrondgeluiden en muziek, weer te geven. Dit is cruciaal voor doven en slechthorenden om de volledige context van een video te begrijpen.
Interessant genoeg maken ook veel mensen zonder gehoorbeperking gebruik van ondertiteling. Onderzoek toont aan dat 80% van de mensen die video’s met ondertiteling bekijken, geen gehoorverlies heeft. Dit is bijvoorbeeld handig in situaties waar mensen zonder geluid willen kijken, zoals in de trein. 85% van de video’s op Facebook worden zonder geluid bekeken.
Ondertiteling biedt daarnaast voordelen voor SEO, mits het niet hardcoded is in de video. Door ondertiteling apart aan te bieden, kan deze worden geïndexeerd door zoekmachines en kan de gebruiker zelf kiezen om het aan of uit te zetten.
Toegankelijk schrijven
De dove gemeenschap kan moeite hebben met geschreven teksten omdat Nederlands niet hun moedertaal is. Nederlandse Gebarentaal heeft een andere grammatica dan geschreven Nederlands. Daarom is het belangrijk dat websites en digitale content eenvoudig geschreven zijn.
Enkele tips voor toegankelijker schrijven:
• Gebruik duidelijke koppen en subkoppen.
• Maak één punt per alinea.
• Schrijf korte zinnen (7-10 woorden per regel).
• Vermijd jargon en gebruik eenvoudige taal.
Deze principes maken content niet alleen toegankelijker voor mensen met een beperking, maar ook voor mensen met een lagere taalvaardigheid of voor wie Nederlands een tweede taal is, welke een grote groep is. 1 op de 6 Nederlanders hebben moeite met lezen, schrijven en/of rekenen.
Toegankelijk design voor iedereen
Marie benadrukte dat er geen “one-size-fits-all” oplossing bestaat voor toegankelijk design. Wat voor de ene gebruiker werkt, kan voor de ander ontoegankelijk zijn. Het is daarom belangrijk om in het ontwerpproces rekening te houden met de verschillende behoeften van een breed scala aan gebruikers. Met de komst van de Europese Toegankelijkheidswet (EAA) in 2025, die bedrijven verplicht om hun digitale producten en diensten toegankelijk te maken volgens de WCAG-richtlijnen, wordt dit steeds belangrijker.
De kracht van co-creatie
Marie sloot haar keynote af met de boodschap dat bedrijven verder moeten gaan dan alleen het stellen van vragen aan gebruikers. Vaak betrekken organisaties geen gebruikers die moeite hebben met toegankelijkheid, terwijl hun inzichten waardevol zijn voor iedereen. Het actief betrekken van mensen met beperkingen in het ontwerpproces zorgt ervoor dat zij niet alleen als ontvangers van design worden gezien, maar als medebedenkers die bijdragen aan oplossingen. Dit leidt tot inclusievere en effectievere producten en diensten.
Ontdek hoe wij je kunnen helpen!
Wil je weten of jouw bedrijf onder de EAA valt en hoe je daaraan kunt voldoen? Of wil je je digitale omgeving toegankelijker maken? Neem contact met ons op voor een analyse en ontdek hoe wij je kunnen helpen.