De zoektocht naar meetbare impact

Verandering ontstaat zelden uit één oorzaak. Meestal is het een samenspel van factoren zoals beleid, publieke opinie, economische prikkels en technologische vernieuwingen. Al deze invloeden grijpen in elkaar, waardoor het lastig is om precies te bepalen wat nu echt het verschil maakte. Toch blijft het essentieel om te begrijpen hoe maatschappelijke verandering tot stand komt, zodat er gerichter gestuurd kan worden en er verantwoorde keuzes gemaakt kunnen worden. Om dit proces beter te doorgronden, wordt vaak gebruikgemaakt van een benadering die bekendstaat als Theory of Change.

Theory of Change helpt om verandering inzichtelijk te maken. Het begint bij het formuleren van een einddoel: wat wil je bereiken? Vervolgens werk je terug om te bepalen welke tussenstappen, acties en voorwaarden nodig zijn om dat doel te realiseren. Daarbij onderzoek je welke aannames je maakt en welke invloeden cruciaal zijn om de verandering mogelijk te maken. Zo ontstaat een routekaart die inzicht geeft in de onderlinge samenhang van factoren en helpt om te leren van wat werkt en wat niet.

Maar Theory of Change is meer dan een model om resultaten te benoemen. Het is een methode om de complexiteit van maatschappelijke verandering te ontrafelen en te begrijpen welke inspanningen het meeste effect hebben. Het stelt je in staat om inzicht te krijgen in wat er daadwerkelijk toe doet, zodat je beter kunt sturen op duurzame verandering.

Hoewel Theory of Change een breed instrument is, kunnen wij als bureau niet de hele puzzel van oorzaken en gevolgen voor al onze klanten in kaart brengen. Daarom focussen we op wat we zelf kunnen beïnvloeden: onze eigen output en de effecten daarvan. We onderscheiden drie lagen: output, outcome en impact.

• Output betreft de directe resultaten van onze activiteiten, zoals de ontwikkeling van een app, een digitaal platform of een campagne.
• Outcome gaat over de veranderingen die deze outputs teweegbrengen, bijvoorbeeld gedragsveranderingen bij mensen die de tools gebruiken.
• Impact is de bredere, langetermijnverandering die we nastreven, zoals meer sociale cohesie of minder afval in een gemeenschap.

Door deze drie lagen te onderscheiden, kunnen we beter begrijpen hoe onze inspanningen bijdragen aan bredere maatschappelijke doelen en waar we het verschil maken.

Een concreet voorbeeld is onze samenwerking met HVC, een bedrijf dat zich richt op duurzame energie en afvalverwerking. We ontwikkelden samen een app om inwoners te helpen afval beter te scheiden. Tegelijkertijd voerde HVC een recycletarief in, waarbij inwoners betalen voor de hoeveelheid restafval die ze produceren. Binnen zes maanden was het restafval in de gemeente bijna gehalveerd.

Op papier lijkt dat een duidelijk succes, maar wat was nu precies de drijvende kracht achter deze verandering? Was het de financiële prikkel van het recycletarief, de app, of een combinatie van factoren? Onze benadering van Theory of Change helpt om inzicht te krijgen in wat onze eigen bijdrage was, zonder te doen alsof we de volledige impact kunnen verklaren. In dit project richten we ons op de output (de app) en de outcome (gedragsverandering bij de gebruikers), met als doel de uiteindelijke impact (afname van restafval) zo goed mogelijk te helpen realiseren.

Ook in onze samenwerking met het Oranjefonds, dat zich richt op sociale inclusie, passen we deze aanpak toe. We ontwikkelen platformen die mensen met elkaar verbinden, met onder andere als doel om mensen uit hun sociale isolement te halen. De platformen meten hoeveel mensen zich hebben aangemeld en hoeveel koppelingen er zijn gemaakt, maar we beseffen dat dit slechts een deel van het verhaal is. Het blijft de vraag in hoeverre deze interventies daadwerkelijk hebben geleid tot diepgaande sociale verandering. Andere factoren, zoals maatschappelijke trends en campagnes, spelen ook een rol. Onze focus ligt op wat we kunnen beïnvloeden – de output (het platform) en de directe outcomes (aantal aanmeldingen en matches) – om een zo goed mogelijk beeld te krijgen van onze eigen bijdrage aan de bredere impact (sociale verbinding).

Impactmeting is geen eindpunt, maar een continu proces van evaluatie, bijsturing en leren. Door de complexiteit van verandering te erkennen en te navigeren door het landschap van uiteenlopende invloeden, kunnen we onze rol op een verantwoorde manier zichtbaar maken. Het gaat niet alleen om goede intenties of behaalde resultaten, maar om te begrijpen hoe die resultaten tot stand zijn gekomen en hoe we onze bijdrage verder kunnen vergroten in een steeds veranderende wereld.

Als B Corp zetten we ons in voor het creëren van tastbare sociale en ecologische waarde. Ons Impact Business Model richt zich op projecten die daadwerkelijk maatschappelijke verandering teweegbrengen. Met Theory of Change evalueren we onze projecten en blijven we leren, zonder te pretenderen dat we alle factoren kunnen beheersen. We richten ons op de concrete resultaten die we kunnen beïnvloeden (output) en de directe effecten daarvan (outcome), zodat we niet alleen impact meten, maar onze bijdrage voortdurend versterken. Het draait erom een eerlijk verhaal te vertellen over wat we wél weten en open te staan voor wat we nog moeten leren. Zo blijven we werken aan duurzame verandering die echt betekenisvol is.